Qərb ölkələri üzrə Regionşünaslıq kafedrasının

14.02.2025 tarixli Iclası (Protokol № 7)  ilə təsdiqlənmişdir

Kafedra müdiri_______________prof.S.F.Əliyeva

Fənn Sillabusu

Fənnin təsviri

ADU – nun BM və Regionşünaslıq fakültəsinin Norveçşünaslıq ixtisası üzrə III kursda  nəzərdə tutulmuş cari fənn Norveç Krallığının xarici siyasətinin nəzəri və təcrübi əsaslarını əhatə edir. Kurs ümumi xarici siyasət sferasına aid nəzəri və konseptual anlayışları mənimsəyib, onları Norveçin xarici siyasəti nümunəsində tədbiq edir. Tədris prosesində Norveç Krallığının xarici siyasətinin konseptual əsasları və prioritetləri, Beynəlxalq enerji təhlükəsizliyində və beynəlxalq sülhün təmin olunmasında Norveç Krallığının rolu və onun beynəlxalq təşkilatlarda iştirakı, Norveçin xarici siyasətində “yumşaq güc” amili, Norveçin Arktikada yürütdüyü siyasət, və s. məsələlər öyrənilir. Bütün bunlarla yanaşı semestr ərzində Norveçin Avropa ölkələri, ABŞ, Rusiya, Azərbaycan kimi ölkələr ilə münasibətlərinin təhlilinə  diqqət ayrılır.

Şərtlər

Norveç Krallığının xarici siyasəti fənninin daha ətraflı öyrənilməsi üçün Azərbaycan, Norveç, rus və ingilis dillərindəki material və ədəbiyyatlar daha produktiv və məqsədəuyğun şəkildə istifadə edilməlidir.

Fənnin məqsədi

Kursun əsas məqsədi tələbələrə Norveç Krallığının xarici siyasəti haqqında dərin və əsaslı biliklər verməkdən, nəzəri və praktiki əhəmiyyət kəsb edən bacarıq və qabiliyyətlərin onlarda yetişdirilməsindən ibarətdir. Kurs Norveçin xarici siyasətində baş verən əsas hadisələrin sistemli və kompleks şəkildə analiz olunaraq qarşılıqlı asılı formada dərk edilmə bacarığını və vərdişini tələbələrdə yetişdirməyə yönəlib.

Fənnin sonunda tələbə aşağıdakı kompetensiyalara yiyələnməlidir:

- PK-1- Müasir dünyanın siyasi xəritəsi, siyasi-ərazi strukturu, onun dinamikası və bütün qitələr üzrə ən yeni transformasiyalar haqqında adekvat təsəvvürə malik olaraq, coğrafi biliklər və arqumentlər əsasında beynəlxalq siyasi prosesləri təhlil edir və qiymətləndirməyi bacarır;

PK-6- Region dövlətlərinin xarici siyasət mexanizmi, xarici siyasət sahəsində qərarların qəbul edilməsi prosesinin mərhələləri və bu prosesə təsir edən amilləri təhlil edir; xarici siyasətin əsas prinsipləri, prioritetləri, istiqamətləri, müxtəlif dövlətlərlə siyasi, hərbi, diplomatik, iqtisadi və mədəni sahələrdə ikitərəfli münasibətləri, beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələri,enerji siyasəti və onun regional və beynəlxalq münasibətlər sisteminə təsirini təhlil edir; xarici siyasətin qarşısında duran əsas çağırışları, riskləri və problemləri müəyyən edir; xarici siyasətin həyata keçirilən əsas istiqamətləri üzrə ilin proqnozlaşdırmanı bacarır.

İxtisas proqramının təlim nəticələri:

PTN 1. Yüksək yaradıcı və tənqidi təfəkkürə, vətənpərvərliyə, geniş erudisiyaya, sosail-siyasi məsuliyyətə, yazılı və şifahi nitq vərdişlərinə, liderlik qabiliyyətinə yiyələnir, bir neçə xarici dildən sərbəst istifadə etməyi bacarır.

PTN 2. Fiziki və mədəni coğrafi amillərin daxili və xarici siyasi proseslərə təsiri, onlar arasında qarşılıqlı əlaqəni və asılılığı müəyyən edə bilir, bu amillərin münaqişənin, mədəni sosial-proseslərin inkişafında rolunu təhlil etməyi bacarır.

PTN 3. Norveçdə baş verən hadisə, proses və təzahürləri təhlil edərkən bu sahədə öyrəndiyi tarixi biliklərdən istifadə etmək bacarır, müasir siyasi proseslərlə bağlı irəli sürdüyü fikirləri arqumentləşdirmək üçün beynəlxalq münasibətlər və region tarixindən mənimsədiyi biliklərdən istifadə etməyi bacarır.

PTN 4. Norveçdə müasir beynəlxalq münasibətlər sistemini, region dövlətlərinin xarici siyasət prioritetlərini müqayisəli əsasda təhlil etməyi, bu məqsədlə siyasi təlimlərdən, nəzəriyyələrdən istifadə etməyi bacarır.

PTN 5.  Çağdaş beynəlxalq siyasi prosesləri və siyasi institutların fəaliyyətini qiymətləndirmək, habelə mühakimələr və proqnozlar irəli sürməyi bacarır. Dünyanın müxtəlif regionlarında reallaşan inteqrasiyas proseslərini müqayisəli əsasda tənqidi təhlil edir, əsas problemləri və çağırışları nəzəri təhlil edir, əsas problemləri müəyyən etməyi və bütövlükdə regional inteqrasiya proseslərinin inkişaf perspektivinə dair proqnozlar irəli sürməyi bacarır. Regionda müasir dövlətlərarası münasibətlərin əsas problemlərini və çağırışlarını nəzəri təhlil etməyi bacarır.

PTN 6. Region dövlətlərinin xarici siyasətlərinin konseptual əsaslarını, priorotetlərini və istiqamətlərini izah etməyi və əsaslandırmağı bacarır, bu sahədə dərin təhlillər aparmaq səriştəsi var; bütün diplomatik sənədləri tərtib və icra etmək, diplomatik sahədə fəaliyyət göstərmək üçün zəruri beynəlxalq sənədləri və normaları tətbiq etmək bacarığı var; ölkə xaricində diplomatik strukturların işini təşkil və idarə etməyi bacarır.

Fənn üzrə təlim nəticələri

Nəticə etibarı ilə kurs, sonda tələbələrdə aşağıdakı bilik, bacarıq, qabiliyyət və vərdişlərin formalaşmasına hədəflidir:

a)       Norveç Krallığının xarici siyasət fəaliyyətinin məzmunu, prinsipləri və əsas istiqamətlərini təhlil etmək, xarici siyasətdə əməkdaşlığın çatışmazlıqları və uğursuzluqları müəyyənləşdirmə  bacarığını yaradır;

b)      Norveç Krallığının xarici siyasətinin formalaşmasında ictimai fikir, beyin mərkəzləri və maraq qruplarının oynadığı rolun düzgün müəyyənləşdirilmə bacarığını aşılayır;

c)       Norveç Krallığının xarici siyasətinin formalaşmasına iqtisadi, dini, mədəni, ideoloji, sosial aspektlərin təsir limitlərini müəyyən edir;

d)      Norveç Krallığının milli maraqlar sferasına daxil regionların tarixi təkamülünü retrospektiv analiz etmə və cari prioritet regionların müəyyən edilmə qabiliyyətini formalaşdırır;

e)       Norveç Krallığının dünya ölkələri ilə ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərinin rəqabət və əməkdaşlıq kontekstində təhlil etməyi bacarır

. 

Qiymətləndirmə meyarları və mərhələləri

Təhsilalanların imtahana qədər topladığı bal 50 (bal), İmtahanda topladığı bal 50 bal olaraq hesablanır.

                                                            Dərslərdə aktiv iştirak (cari) - 20 bal

                                                            Kollokvium (aralıq qiymət)- 10 bal

                                                           Sərbəst iş - 10 bal

                                                           Davamiyyət - 10 bal

                                                            İmtahan (yekun qiymətləndirmə) - 50 bal

Fənnin yekun qiyməti tələbənin semestr boyu topladığı bal (cari) ilə imtahan zamanı əldə etdiyi balın toplanılması ilə formalaşır.

Qiymətləndirmə sistemi/meyarları

İmtahan (yekun qiymətləndirmə) 

İmtan kursun sonunda aparılır. İmtahan yazılı formada təşkil olunur. Hər bilet 5 sualdan ibarət olur. Suallar 10 ballıq qiymətləndirmə əsasında aparılır. Hər suala maksimum 10 bal verilir. Tələbənin imtahandan topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır. İmtahan yazı işləri ADU-nun Elmi şurasının 28 fevral 2024-cü il tarixli qərarı ilə təsdiqlənmiş “Tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi haqqında” təlimata uyğun meyarlar əsasında qiymətləndirilir.

Qeyd: “Tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi haqqında” sillabusun sonunda əksini tapıb.

Semestr nəticəsinə görə qiymətləndirmə

Tələbənin yekun biliyi maksi­mum 100 balla qiy­mət­lən­di­ri­lir. Bundan maksimum 50 balı tələbə se­mestr ərzində, maksimum 50 balı isə im­tahanda toplayır.

Fənn üzrə semestr ərzində top­lanmış balın yekun miqdarına gö­rə tələbənin biliyi Avropa Kredit Transfer Sisteminə (AKTS) görə aşağıdakı kimi qiy­mət­ləndirilir:

Qiymətləndirmənin komponentləri

Cari qiymətləndirmə

Tələbələr tədris zamanı plana uyğun olaraq əvvəlcədən verilmiş materialları oxumalı, müəllimin verdiyi mühazirə və əsas ədəbiyyatdan savayı əlavə mənbələrə müraciət edərək müstəqil araşdırma nəticəsində məşğələlərə aktiv şəkildə hazırlaşmalıdır. Əvvəlki mövzulara aid suallara cavab verməli və tədris müddətində aparılan müzakirələrdə fəal iştirak etməlidirlər.

Cari qiymətləndirmə ADU-nun Elmi şurasının 28 fevral 2024-cü il tarixli qərarı ilə təsdiqlənmiş “Tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi haqqında” təlimata uyğun meyarlar əsasında qiymətləndirilir.

Qeyd: “Tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi haqqında” sillabusun sonunda əksini tapıb.

Kollokvium

Kollokvium  7-11 aprel tarixləri ərzində keçirilir. Qiymətləndirilmə test tapşırıqları, quiz və ya açıq sual formasında olur. Semestr boyu tələbələr bir kollokvium verir və 10 bal qazanır.

Kollokvium sualları:

1.       Xarici siyasət anlayışı

2.       Norveç Krallığının xarici siyasətinin konseptual əsasları və prioritetləri

3.       Norveçin xarici siyasətinin formalaşmasında tarix amili

4.       Norveç Krallığının xarici siyasətində “yumşaq güc” amili

5.       Norveçin sülh siyasətinin hüquqi və konseptual əsasları

6.       Norveç Krallığının xarici iqtisadi əlaqələri

Davamiyyət gözləntiləri və dərsdə fəal iştirak

Tələbələr tədris prosesinə ciddi yanaşmalı, gecikməməli və üzürsüz səbəbdən dərs buraxmamalıdırlar.  Fənnə ayrılan saatların 25%-dən çoxunda iştirak etməyən tələbə imtahana buraxılmır.

Sərbəst iş

Sərbəst işlər geniş həcmli (10 səhifə) ətraflı araşdırma şəkildə, habelə 8-10 slayd arası (mövzunu əhatə edəcək, geniş) prezentasiya formasında da təqdim edilə bilər. Tələbənin sərbəst işinin növü və forması (fərdi, komanda, qrup tapşırığı və s.) fənnin tədris edən müəllim tərəfindən müəyyən edilir. Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məhsulu olduğuna görə, istifadə edilmiş mənbə göstərilməli və plagiata yol verilməməlidir! Bundan savayı tələbələr kurs ilə əlaqədar münasib üslublu və məzmunlu kitab oxuya bilər. Sərbəst iş mövzularının seçilməsi və təsdiqi müəllimlə tələbənin qarşılıqlı məsləhətləşmələri və razılığı əsasında aparılır.

Bütün sərbəst işlər 1 may 2025-ci il, saat 17:00 qədər təhvil verilməli və müəllimlə razılaşdırılan vaxt şifahi cavab verilməlidir. Tələbələr sərbəst işləri dərsdən kənar vaxtlarda, məsləhət saatları vaxtlarında təhvil verir. Tövsiyyə olunan kitablar həm yazılı həm də şifahi formada təhvil alınır.

TÖVSİYYYƏ OLUNAN SƏRBƏST İŞLƏR üzrə kitablar

1.       Norsk Utenrikspolitisk Idehistorie 1890-1940 bok

https://www.researchgate.net/publication/299750616_Norsk_Utenrikspolitisk_Idehistorie_1890-1940

2.       Norway”s Foreign and security Policy: A challenging Mix of Realism and Idealism – Ann Marie Ekengren https://www.ui.se/globalassets/ui.se-eng/publications/ui-publications/2022/ui- brief-no.-8-2022.pdf

3.       Opportunities for All Human Rights in Norway”s Foreign Policy and Development Coorperation – Norwegian Ministry of Foreign Affairs https://www.regjeringen.no/contentassets/261f255d028b42cab91ad099ee3f99fc/en- gb/pdfs/stm201420150010000engpdfs.pdf

.

Tədris və təlim metodları

Analiz, sintez, analogiya və müqayisə metodundan geniş istifadə edilməlidir. Deduktiv metoda istinadən ümumqəbul edilmiş yanaşma və konsepsiyaların konkret hallara tətbiq edib, mühüm əqlinəticələrə nail olmaq lazımdır. İnduktiv metoda istinad edərək retrospektiv bucaqdan empirik müşahidə nəticəsində müəyyən edilmiş faktların ümumiləşdirilərək yeni baxışa çevrilməsi zəruridir. Dərslərin interaktiv, müzakirə və kiçik konfrans formasında keçirilməsi məsləhətlidir. Kursun tədrisi zamanı əsasən interaktiv metodlarla, yanaşı digər metodlardan da istifadə ediləcək və bu metodlardan istifadə etməklə tələbələr tədris olunan materialları daha yaxşı mənimsəyəcəklər. Kursun tədrisi zamanı müxtəlif təqdimatlardan, film və videolardan istifadə ediləcək, müxtəlif oyunlar və yarışlar vasitəsi ilə tələbələrin bilikləri daha da möhkəmləndiriləcək, müxtəlif yazı işləri vasitəsilə onların fərdi düşünmə və ədəbiyyatla müstəqil işləmə bacarıqları inkişaf etdiriləcək.

Xüsusi qayğıya  ehtiyacı olan tələbələrlə iş

Şəxslərin sosiallaşması və cəmiyyətə uğurlu inteqrasiyasını həyata keçirmək üçün müvafiq metodlar seçir;

Ø Ətrafdakılarla əlverişli sosial əlaqələrin qurulmasına dəstək verir;

Ø Fərdi proqramı reallaşdırmaq üçün yeni təlim metodlarından müvafiq şəkildə istifadə edir;

Ø Dərs materiallarının daha sadə və asan anlaşılan şəkildə təqdim edilir;

Ø Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələblərin qiymətləndirilməsi zamanı xüsusi yanaşmalar tətbiq edir;

Ø Yüksək akademik göstəriciləri olan tələbələrə onların öz təşəbbüsləri əsasında əlavə məsləhət saatları təyin edir.

İstifadə olunacaq resurslar (Elektron/Yükləmələr/Əlavə materiallar)

Semestr ərzində keçirilən mövzuların planları, təqdim ediləcək prezentasiyalar, əsas və əlavə ədəbiyyat siyahısı tələbələrə e-mail vasitəsilə ötürüləcək.

Kursun qiymətləndirilməsi/Tələbə rəyləri

Kursun əvvəlində və sonunda təşkil ediləcək sorğu tələbələrin fənn və tədrisə münasibətini müəyyən etməyə yönəlmişdir. Tələbələrin tədris ilə bağlı rəyləri vacib əhəmiyyət kəsb edir, məsələyə aşağıdan baxış fokusunu təşkil edir və növbəti illərdə buraxılan səhvlərin təkrarlanmamasına, yeni innovativ ideyaların tətbiq edilməsinə şərait yaradır.

Ədəbiyyat siyaısı

1. Stenersen Ø. və Libæk I. “Norveç tarixi buz dövründən bu günə kimi”, Bakı, 2009

2.Maagerø E., Simonsen B. “Norveç cəmiyyəti və mədəniyyəti”, Bakı, 2013

3.Riste O.Norway’s foreign relations. A history, Universitetsforlaget: Oslo, 2005

4.Det Kongelige Utenriksdepartement. Interesser, ansvar og muligheter. Hovedlinjer i norsk utenrikspolitikk. 2009

5. The Research Council of Norway. Research on International Relations, foreign policy and Norwegian interests. Norges forskningsråd, 2017

6.Norway”s Foreign and security Policy: A challenging Mix of Realism and Idealism – Ann Marie Ekengren

Ø  Norveç-Aİ: “Kölgə üzv”

Ø  Norveç-Aİ siyasi səviyyədə əməkdaşlığı

Ø  NorveçinAvropalaşma səviyyəsi

Müəllif hüquqları

Semestr ərzində tələbələrə çatdırılan bütün materiallar, habelə müəllimin etdiyi video çıxışlar onun əqli mülkiyyəti hesab olunduğundan onun icazəsi olmadan digər tələbələrə, müəllimlərə və təhsil sferasından kənar fiziki və hüquqi şəxslərə ötürülə bilməz.

Qeyd: Hörmətli tələbə, deyilən mühazirə və sizə təqdim olunan uyğun mətnlər ancaq istiqamətverici xarakter daşıyır. Buna görə də siz göstərilən ədəbiyyatlardan müstəqil istifadə etməyi bacarmalısınız.

TƏLƏBƏ NAİLİYYƏTİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ HAQQINDA TƏLİMAT

ADU-nun Elmi şurasının 28 fevral 2024-cü il tarixli

qərarı ilə təsdiq edilmişdir.

Semestr ərzində tələbə nailiyyətinin qiymətləndirilməsi

−      0 bal - mövzu ilə bağlı heç bir bilik və fəaliyyət yoxdur;

−      1 bal - tələbə keçirilmiş materialı yalnız xatırlayır;

−      2 bal - tələbə keçirilmiş materialı xatırlayır və müəllimin müdaxiləsi ilə bir və ya iki sözlə cavablandırır;

−      3 bal - tələbə keçirilmiş materialı tanış əlamətlərə görə qismən izah edir;

−      4 bal - tələbə keçirilmiş və qismən mənimsədiyi materialdan istifadə edərək məlum yollarla və ya müəllimin verdiyi təlimatlara əsasən yazılı və şifahi tapşırıqları qismən həll edir;

−      5 bal – tələbə keçirilmiş və mənimsədiyi materialdan istifadə edərək müstəqil şəkildə hazırlanmış qaydalara əsasən şifahi və yazılı tapşırıqları orta səviyyədə həll edir;

−      6 bal - tələbə verilən məlumatla öz düşüncələri arasında əlaqə yaradır, cütlərlə və qruplarla iş zamanı yazılı və şifahi ünsiyyət quraraq materialın şərhini verir;

−      7 bal - tələbə keçirilmiş materialın xarekterik əlamətlərini təyin edir, fərqləndirir, mövzunun analitik təhlilini aparır;

−      8 bal - tələbə cavabını planlaşdırıb təşkil edir, cavabını təsdiq etmək üçün fərziyyə irəli sürür, audio-vizual materiallarla keçirilmiş mövzunun strukturunu dəyişir, öyrənmə strategiyalarını və öyrənmə hədəflərini müəyyənləşdirir;

−      9 bal - tələbə keçirilmiş materialla əlaqədar qərarları, yanaşmanı, problemi dəyərləndirir, üstünlükləri və çatışmazlıqlara müstəqil fikir bildirir, İKT-dən istifadə edərək müstəqil öyrənmə modelini təyin edir;

−      10 bal - tələbə keçirilmiş materialla əlaqədar mühakimə xarakterli və tənqidi fikir yürütməklə öz mövqeyini əsaslandırır, innovativ və yaradıcı düşünmə bacarıqlarını İKT-dən yararlanmaqla tətbiq edir, auditoriyadaxili və auditoriyadankənar fəaliyyətlər üzrə öyrənmə hədəflərini əsaslandırır.

Yekun imtahanda qiymətləndirmə meyarı üzrə balların hesablanması qaydası

−      0 bal - Suala cavab verməyib.

−      1 bal – Ciddi səhvlərə yol verərək sualı səthi cavablandırıb (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

−      2 bal – Cavabında catışmazlıqlar var, yalnız mövzu ilə bağlı terminləri, anlayışları qeyd edib (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

−      3 bal – Sualı cavablandıran zaman yalnız mövzunun məzmunu ilə bağlı ümumi xarakterli məlumatlar verir (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

−      4 bal - Sualı cavablandıran zaman əlavə nümunələr göstərməklə mövzunun məzmununu öz sözləri ilə qismən təsvir edir (anlamaq - məntiqi təfəkkür).

−      5 bal - Sualı cavablandıran zaman əlavə nümunələr göstərməklə mövzunun məzmununu öz sözləri ilə tam təsvir edir (anlamaq - məntiqi təfəkkür).

−      6 bal – Mövzunun mahiyyətini açıqlayır və müəyyən nəticələr əldə etmək üçün məzmunla bağlı biliklərini praktik tətbiq edir, qoyulmuş problemin həlli yollarını müəyyənləşdirir (tətbiq etmək - məntiqi təfəkkür).

−      7 bal – Mövzunun mahiyyətini açır və qoyulmuş problemin həlli zamanı ümumi xarakterli səhvlərə yol verir (təhlil etmək - məntiqi təfəkkür)

−      8 bal - Mövzunun mahiyyətini  açır, qoyulmuş problemin əhatəli təhlilini verir (təhlil etmək - məntiqi təfəkkür)

−      9 bal - Mövzunun mahiyyətini geniş şəkildə açır, qoyulmuş problem haqqında mühüm qərarlar verir, məsələyə münasibət bildirir və öz mövqeyini hərtərəfli şəkildə əsaslandırır (dəyərləndirmək - tənqidi təfəkkür)

−      10 bal - Mövzunun mahiyyətini dəqiq və hərtərəfli şəkildə açır, qoyulmuş problem haqqında mühüm qərarlar verir, mühakimə xarakterli fikirlər irəli sürür, öz mövqeyini hərtərəfli şəkildə əsaslandır və kreativ yanaşma nümayiş etdirir. (yaratmaq - yaradıcı təfəkkür)