Mülki müdafiə və tibbi biliklərin əsasları kafedrasının  06.02.2025-ci  il tarixli

Iclası (Protokol № 7) ilə təsdiqlənmişdir Təsdiq edirəm

                                                                                                                               Kafedra  müdiri:                    biologiya üzrə   fəlsəfə doktoru,

dosent  Zamanova Sevda Xasay qızı

 

Fənn sillabusu

Fənnin adı:	Mülki müdafiə	Akademik  yarım il:	2024-2025 II yarımil
Fənnə ayrılan saatlar:	30	Tədris forması: (ənənəvi/məsafədən)	Ənənəvi
Fənnin krediti:	3	Fənn  müəllimi:
Dil  səviyyəsi/ Fakültə	BM və regionşunaslıq
Qrup: Dərs saatları:		Məsləhət saatları
Fənn üzrə qrup rəhbəri:	b/m Məmmədova Nahidə Məcid qızı	Fənn müəlliminin email adresi MS Teams hesabı:
Tərtib etdi: müəllimin adı, soyadı, ata adı.		İmza:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fənnin təsviri

Mülki müdafiə fənni – ali təhsil müəssisələrinin bakalavr pilləsində əyani təhsil alma formalarında bütün tələbələrə öyrədilməsi məcburi olan fənn sayılır və tədris planlarına xüsusi  (məcburi)  fənn kimi daxil edilir.

 “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” üzrə proqram Azərbayca Respublikası Prezidentinin 17.04.1998-ci il tarixli 700 sayli fərmani, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25.09.1998-ci il tarixli 193 saylı qərarı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yaradılması haqqında 16.12.2005-ci il tarixli 1182 saylı fərmanı və Azərbaycan Respublikas ıFövqəladə Hallar Nazirliyinin əsasnaməsi (19.04.2006-cıil  394 saylı) əsasinda işlənib hazırlanmışdır.

Mülki müdafiə fənninin proqramı Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodik Şurasının F-244  saylı  08.05.2019-cu il tarixli protokolu ilə təsdiq edilmlşdir.

ММ фянни yeni tədris planına görə pedaqoji fakültələrdə бир семестр ярзиндя 30 saaт həcmində tядрис олунур вя yazılı имтащан иля гуртарыр. Semestr ərzində həftədə 2 saat tədris edilir.

 

Fənnin tədrisinin təşkili 

Mövzunun tədrisi məşğələ tipində keçirilir. Məşğələnin əvvəlində tələbələrin davamiyyəti yoxlanır, sillabusda qeyd olunduğu kimi  mövzunun əhatə etdiyi məsələlər elan olunur, aktuallığı, məqsədi və planı barədə aydın, düzgün istiqamət və izahat verilir. Məşğələnin mövzusu əvvəlki mövzularla əlaqələndirilir. Tələbələrin diqqəti məşğələnin mövzusuna yönləndirilir, işgüzar mühit yaradılır, mövzunun əhəmiyyəti  izah edilir.  Mövzunun əhatə etdiyi məsələlər ətrafında təqdimat keçirilir və izahat məqsədilə  plakat, cxem və əyani vəsaitlərdən istifadə edilir. İnteraktiv, frontal yolla sorğu  və müzakirə aparılır. Məşğələnin gedişində müəllim tələbələrin cavablarını dinləyir, yeri gəldikcə düzəlişlər edir, öz rəyini bildirir, tələbələrin suallarına cavab verir. Müəllim dərs prosesində bütün tələbələrin fəallığını və müstəqilliyini təmin edir, zəif tələbələrin iştirakına şərait yaradır. Məşğələnin sonunda ümumiləşdirmə aparılaraq, tələbələrin bilik səviyyəsi və məşğələ zamanı fəallıq dərəcələri səciyyələndirilərək  qiymətləndirilir və jurnalda qeyd edilir.

 

MM fənninin tядрисинin мягсядляри

 Tələbələrin maarifləndirilməsinin əsas məqsədi təhlükə, qəza, fəlakət və təbii fəlakətlərin baş verməsi, hərbi əməliyyatların aparılması və ya bu hərəkətlər nəticəsində yaranmış təhlükələr, habelə gündəlik fəaliyyətlər zamanı məcburi vəziyyətlərə hazırlamaq üçün bilik və bacarıqların müəyyən səviyyəsini öyrətmək, tələbələrə gələcək fəaliyyətlərində mülki müdafə sahəsində nəzəri biliklər və praktiki vərdişlər aşılamaqdır. Дилляр университетинин тялябяляри ясасян педагожи фяалиййятя щазырландыглары цчцн вя эяляъяк иш йерляри эениш аз йашлы ящали груплары арасында олдuьuна эюря, илк нювбядя онлар ФЩ заманы щансы давраныш гайдаларыны билмяк лазым олдуьуну мцкяммял билмяли, шяраитдян асылы олараг щансы ардыъыллыгла риайят олунмасыны дягиг йериня йетирмялидирляр.

 

ММ фянниниn vəzifələri:

-Fövqəladə hallar  zamanı təhlükəsizliyin təmin edilməsində aidiyyatı orqanların və vətəndaşların üzərinə düşən vəzifələri;

- fərdi və kollektiv mühafizə prinsipləri, təcili təxliyyə və bərpa tədbirlərini:

 -dinc və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda fəaliyyət göstərmək bacarıqlarına və əməli vərdişlərə yiyələnmək;

 MM fənni üzrə təlim nəticələri:

Bu fənnin mənimsənilməsi nəticəsində tələbələrdə formalaşan bilik və bacarıqlar aşağıdakılardır:

·         Sülh və muharibə dövründə инсан саьламлыьына мянфи тясир едя биляъяк фювгяладя щаллары araşdırır.

• Baş verə biləcək mümkün фювгяладя щаллар zamanı  давраныш гайдаларыны araşdırır, təhlil edir.
• Kцтляви гырьын силащлары (nüvə, kimyəvi, bioloji, müasir adi qırğın) тятбиги заманы илкин давраныш гайдаларыны izah edir, илкин йардым тядбирляриni nümayış edir.
• Köçürmə və yerləşdirmə tədbirlərini müqayisə edir.
• Fövqəladə hallar zamanı xilasetmə işlərinin təşkili və davranış qaydalarını təsnif edir və əlaqələndirir.
• Fярди мцщафизя васитяляри, онлардан истифадя гайдаларыны nümayiş edir.
• Dinc və müharıbə dövründə əhalinin mühafizəsinin xüsusiyyətlərini təhlil edir.

 

Гиймятляндирмя meyarları və mərhələləri.

 Biliyin qiymətləndirilməsi – tələbələrin bilik səviyyəsinin tədris proqramında təsvir edimiş etalon göstəriciləri ilə müqayisə olunmasıdır. Qiymətləndirmənin məqsədi—tələbələrin mənimsəmə fəaliyyətinin stimulə edilməsinə yönəlmişdir.  Qiymətləndirmə bal-hərif sistemi ilə həyata keçirilir.

Qiymətləndirmə mərhələləri və meyarları ADU-nun Elmi şurasının 28 fevral 2024-cü il tarixli  qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Konkret fənn üzrə semestr ərzində toplanmış balın miqdarına görə təhsil alanların biliyi  100 ballıq sistem ilə aparılır. Yekun qiymət 50+50 prinsipi ilə aparılır, yəni  tələbələrin məşğələlərdəki cavabı və imtahan cavabı.  

     Semestr ərzində tələbə nailiyyətinin qiymətləndirilməsi

0 bal - mövzu ilə bağlı heç bir bilik və fəaliyyət yoxdur;

1 bal - tələbə keçirilmiş materialı yalnız xatırlayır;

2 bal - tələbə keçirilmiş materialı xatırlayır və müəllimin müdaxiləsi ilə bir və ya iki sözlə cavablandırır;

3 bal - tələbə keçirilmiş materialı tanış əlamətlərə görə qismən izah edir;

4 bal - tələbə keçirilmiş və qismən mənimsədiyi materialdan istifadə edərək məlum yollarla və ya müəllimin verdiyi təlimatlara əsasən yazılı və şifahi tapşırıqları qismən həll edir;

5 bal – tələbə keçirilmiş və mənimsədiyi materialdan istifadə edərək müstəqil şəkildə hazırlanmış qaydalara əsasən şifahi və yazılı tapşırıqları orta səviyyədə həll edir;

6 bal - tələbə verilən məlumatla öz düşüncələri arasında əlaqə yaradır, cütlərlə və qruplarla iş zamanı yazılı və şifahi ünsiyyət quraraq materialın şərhini verir;

7 bal - tələbə keçirilmiş materialın xarekterik əlamətlərini təyin edir, fərqləndirir, mövzunun analitik təhlilini aparır;

8 bal - tələbə cavabını planlaşdırıb təşkil edir, cavabını təsdiq etmək üçün fərziyyə irəli sürür, audio-vizual materiallarla keçirilmiş mövzunun strukturunu dəyişir, öyrənmə strategiyalarını və öyrənmə hədəflərini müəyyənləşdirir;

9 bal - tələbə keçirilmiş materialla əlaqədar qərarları, yanaşmanı, problemi dəyərləndirir, üstünlükləri və çatışmazlıqlara müstəqil fikir bildirir, İKT-dən istifadə edərək müstəqil öyrənmə modelini təyin edir;

10 bal - tələbə keçirilmiş materialla əlaqədar mühakimə xarakterli və tənqidi fikir yürütməklə öz mövqeyini əsaslandırır, innovativ və yaradıcı düşünmə bacarıqlarını İKT-dən yararlanmaqla tətbiq edir, auditoriyadaxili və auditoriyadankənar fəaliyyətlər üzrə öyrənmə hədəflərini əsaslandırır.

 

Yekun imtahanda qiymətləndirmə meyarı üzrə balların hesablanması qaydası

0 bal - Suala cavab verməyib.

1 bal – Ciddi səhvlərə yol verərək sualı səthi cavablandırıb (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

2 bal – Cavabında catışmazlıqlar var, yalnız mövzu ilə bağlı terminləri, anlayışları qeyd edib (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

3 bal – Sualı cavablandıran zaman yalnız mövzunun məzmunu ilə bağlı ümumi xarakterli məlumatlar verir (yadda saxlamaq (bilik) - hafizəyönümlü).

4 bal - Sualı cavablandıran zaman əlavə nümunələr göstərməklə mövzunun məzmununu öz sözləri ilə qismən təsvir edir (anlamaq - məntiqi təfəkkür).

5 bal - Sualı cavablandıran zaman əlavə nümunələr göstərməklə mövzunun məzmununu öz sözləri ilə tam təsvir edir (anlamaq - məntiqi təfəkkür).

6 bal – Mövzunun mahiyyətini açıqlayır və müəyyən nəticələr əldə etmək üçün məzmunla bağlı biliklərini praktik tətbiq edir, qoyulmuş problemin həlli yollarını müəyyənləşdirir (tətbiq etmək - məntiqi təfəkkür).

7 bal – Mövzunun mahiyyətini açır və qoyulmuş problemin həlli zamanı ümumi xarakterli səhvlərə yol verir (təhlil etmək - məntiqi təfəkkür)

8 bal - Mövzunun mahiyyətini  açır, qoyulmuş problemin əhatəli təhlilini verir (təhlil etmək - məntiqi təfəkkür)

9 bal - Mövzunun mahiyyətini geniş şəkildə açır, qoyulmuş problem haqqında mühüm qərarlar verir, məsələyə münasibət bildirir və öz mövqeyini hərtərəfli şəkildə əsaslandırır (dəyərləndirmək - tənqidi təfəkkür)

10 bal - Mövzunun mahiyyətini dəqiq və hərtərəfli şəkildə açır, qoyulmuş problem haqqında mühüm qərarlar verir, mühakimə xarakterli fikirlər irəli sürür, öz mövqeyini hərtərəfli şəkildə əsaslandır və kreativ yanaşma nümayiş etdirir. (yaratmaq - yaradıcı təfəkkür)

 

Qiymətləndirmə komponentləri

Tapşırıq növü: test, layihə, referat,  şifahi sorğu və s.

Məşğələlərdə  aktiv iştirak (cari qiymətləndirmə) 30 bal

Qiymətləndirmə mərhələləri:

        Cari qiymətləndirmə - 20 bal

         Kollokvium (Aralıq imtahan) -10 bal

         Davamiyyət - 10 bal

         Sərbəst iş- 10 bal

         Cəmi: 50 bal

       İmtahan (Yekun qiymətləndirmə) - 50 bal

 Kollokvium (Aralıq imtahan)

Aralıq qiymətləndirmə kursun sonunda aparılır və onun təşkili forması mövcud şəraitə uyğun olaraq dəyişə bilər.

Təhsil alanların imtahana qədər topladığı bal 50 (bal), imtahanda topladığı bal 50 (bal) olaraq hesablanır

İmtahan sillabusda təsvir olunmuş mövzuları əhatə edən suallar ilə şifahi olaraq təşkil olunur, yekun qiymətin 50%-ni təşkil edir.

Tarix imtahan cədvəlində qeyd olunur

Keçirilmiş məşğələlərin 25%-ndə iştirak etməmiş tələbələr həmin fəndən imtaha buraxılmırlar. 

Yazılı imtahan zamanı 17 baldan aşağı qiymət alan tələbələr  və qeyri-kafi ilə qiymələndirilmiş tələbələr imtahan verməmiş sayılır.

Yazılı imtahan və fənn üzrə semestr ərzində toplanmış balın yekun miqdarı 51 baldan aşağı olan hallarda tələbələr imtahan verməmiş sayılır.

Müsbət qiymət almış tələbə fənn üzrə müəyyən olunmuş krediti qazanır.

* 07-11.04.2025-cü il tarixində kollokvium təyin olunur.

 

Sərbəst iş üçün mövzuların yerinə yetirilməsinə aid metodik göstərişlər təliminin auditoriya saatlarının məhdud olmasını nəzərə alaraq,  tələbələrə müstəqil işləmək üçün fərdi iş mövzuları təklif olunur.

Tələbələr tərəfindən əldə edilən bilik və bacarıqları möhkəmləndirmək üçün sərbəst mövzularda   fərdi iş tədris proqramına daxil edilmişdir.

Fərdi iş tələbə tərəfindən təlim proqramının sonuna qədər hazırlanmalı və müdafiə olunmalıdır.

Fərdi iş mövzuları tədris proqramında olan mövzulara uyğun olaraq müəllim tərəfindən seçilir. Tələbələr fərdi iş mövzusunu təqdim olunan ümumi siyahıdan özü seçir.

Fərdi işi yazmağa hazırlıq ədəbiyyatın seçilməsi və biblioqrafik siyahıdan başlayır. Sonra yığılmış material tədqiq edilir, müəllimin məsləhəti ilə planı (məzmunu) tərtib edilir. Bundan sonra plana uyğun olaraq elmi məqalələrin tərtib edilməsinə dair tələblərə uyğun olaraq mətni yazılır və ya prezentasiya hazırlanır.

Tələbə fərdi işin məzmunu öyrənilən problemi tam olaraq açmağa çalışır və onun ziddiyyətli aspektlərini göstərir. Tələbə mövzu barədə müxtəlif fikirləri ümumiləşdirir və əsas fikiri əsaslandırır.  Nəticə bölməsində isə tədqiq olunan problemlə bağlı fikirlərini ifadə edir.

Sərbəst işlər fərdi və cütlərlə layihə şəkilində aparılır,  hər bir tələbənin fəaliyyəti ayrılıqda qiymətləndirilir.

Sərbəst işin təşkili forması əvvəlcədən (referat, təqdimat, mühazirə, test) müəyyən edilir və tələbə seçimi sərbəstdir, təqdim etmək üçün son tarix (15.05.2025) təyin edilir. Sərbəst işlər üçün mövzuların siyahısı əvvəlcədən sillabusda qeyd olunur.

 

 

Semestr nəticəsinə görə qiymətləndirmə şkalası:

(imtahan və imtahana qədər toplanan ballar əsasında)

 

 

 

Ballar	Qiymət	Hərfi işarəsi
0-50	Qeyri-kafi	F
51-60	Qənaətbəxş	E
61-70	Kafi	D
71-80	Yaxşı	C
81-90	Çox yaxşı	B
91-100	Əla	A

 

 

 

MM üzrə sərbəst – fərdi işlərin siyahısı

 

1.      AR ərazisində  baş verə biləcək təbii  xarakterli FH

2.      AR ərazisində  baş verə biləcək ekoloji xarakterli FH

3.      AR ərazisində  baş verə biləcək Tехноэен xarakterli FH

4.      Respublika ərazisində torpağın neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi

5.      Bakı şəhərində atmosfer havasını çirkləndirən mənbələr

6.      Respublika ərazisində torpağı çirkləndirən mənbələr (məişət tullantıları, pestisidlər və s.)

7.      Sosial-siyasi təhlükələr (demoqrafik problemlər, qida çatışmazlığı, dini və etnik zəmində baş verən toqquşmalar)

8.      Atmosferin (mühitin) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi  ilə əlaqədar FH

9.      Yerin (torpağın, yer təkinin və səthinin)  vəziyyətinin  dəyişməsi  iə əlaqədar FH

10.  Hidrosferin (su mühitinin) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar  FH

11.    Biosferin vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH

12.  Zərbə dalğasının insanlara, qurğulara və texnikaya təsirinin xüsusiyyətləri

13.  İşıq şüalanması: infraqırmızı, ultrabənövşəyi və görünən işıq şüalarının insan orqanizminə təsiri və təhlükəsizlik həddi

14.  Nüfuzedici radiasiya: alfa, beta, qamma və neytron şüalanması

15.  Radioaktiv zəhərlənmə.  Radiasiya təhlükəsizliyinin norması, radioaktiv zəhərlənmənin insanlara təsiri

16.  Elektromaqnit impulsu, xüsusiyyətləri, insan orqanizminə, elektron cihazlarına, tərtibatlara təsiri

17.   İonlaşdırıcı şüaların bioloji təsir xüsusiyyətləri. Şüa xəstəliyi, dərəcələri, inkişaf dövrləri, ilk yardım, müalicəsi, profilaktikası

18.  Müasir dövrdə ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri, sülh dövrü üçün təhlükəsiz dozalar: müasir dövrdə müasir şüalanma mənbələrinin əhalinin sağlamlığına təsiri

19.  Müasir dövrdə Bактериоложи силащ

20.  Müasir dövrdə Kimyəvi  силащ

21.  Müasir dövrdə xəbərdarlıq siqnallarının verilmə mənbələri

22.  Sosial siyasi xarakterli, təxribat və terror xarakterli təhlükələr zamanı əhalinin xəbərdar edilməsi

23.  Mühafizə qurğularının növləri: sığınacaqlar, radiasiya əleyhinə daldalanacaqlar, sadə daldalanacaqlar

24.  Radiasiya əleyhinə daldalanacaqlar.

25.  Sadə daldalanacaqlar: təşkili və mühafizəsi

26.  Köçürmə tədbirlərinin mahiyyəti, köçürmə tədbirlərinin planlaşdırılması və həyata keçirilməsinin təşkili

27.  Əhalinin köçürülmə zamanı davranışı.

28.  Təhlükəsiz zona: ona verilən tələblər

29.  Tənəffüs üzvlərini mühafizə edən vasitələr

30.  Dərinin mühafizə vasitələri: izoləedici və süzücü, əlaltı vasitələr. Müasir dövrdə istifadə olunan mühafizə vasitələri

31.  Tibbi mühafizə vasitələri

32.  Fövqəladə hallar zamanı şəraitin qiymətləndirilməsi, proqnoz və kəşfiyyat üsulu: aparılması, nəticələrin analizi

33.  Nüvə  zədə ocağında aparılan xilasetmə işləri; əhalinin davranışı

34.  Radiasiya təhlükəli obyektlərdə zərərsizləşdirilmənin növləri: deqazasiya, dezaktivasiya, tam və qismən sanitariya təmizlənməsi.

35.  Kimyəvi zədələnmə ocağında təxirəsalınmaz  tədbirlər və  xilasetmə işləri

36.  Bakterioloji zədələnmə ocağında aparılan xilasetmə və digər təxirəsalınmaz  tədbirlərin təşkili və əhalinin davranışı

37.  Əhalinin və mülki müdafiə dəstələrinin şəxsi heyətinin mənəvi psixoloji hazırlığının mahiyyəti  və psixoloji  hazırlığın  əsas  məqsədləri

38.   MM  sistemində  mənəvi –psixoloji  hazırlığın  forma  və  metodları

 

Tədris və təlim metodları:

1.İnteraktiv mühazirə, müzakirə, dikussiya, debatların təşkili

2. Qısa Video material, əyani vəsaitlər, plakat və sxemlər

 

Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələbələrlə iş:

Bütün tələbələr bərabər öyrənmə, özünü ifadə və özünü tənqidetmə imkanları yaradılması məqsədilə müəllim inklyuzivliy təmin etməli, nailiyyət və müvəfəqiyyətin əldə oıunmasına şərait yaratmalı, tələbəni həvəsləndirməli, müəllim tələbə, tələbə -müəllim münasibətlərini pozitiv şəkildə qurmalı, uğurlr və uğursuz cəhətləri müəyyənləşdirmək üçün əks-əlaqə yaratmalı, müvafiq qeydiyyat aparmalı, fərdi tələbat və öyrənmə imkanalrını nəzərə alaraq müxtəlif təlim resurslarından istifadə etməli, tələbələrin təlim ehtiyacları müəyyənləşdirməli və kurs üzrə məşğələlərin planlaşdırılmasında nəzərə alınmalıdır. Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələbələrə fərdi təlim planı hazırlamalıdır.

Kurs/təlim proqramının qiymətləndirmə forması. Kurs haqqında tələbə rəyi

Qrup - №

Tarix: 25.12.2024

Mühazirəçi: baş müəllim

Kursun sonunda tələbələrin rəy sorğusu aşağıdakı formalarda aparıla bilər:

Sinifdə əks-əlaqə

     Onlayn sorğu

     Poçt vasitəsilə

Rəylər anonimdir, tədrisimizi təkmilləşdirmək üçün rəyinizə ehtiyacımız var

1. Dərslərin  atmosferi?

    çox yaxşı, yaxşı, çox yaxşı deyil, heç xoşuma gəlmədi

2. dərslərin tempi?

   çox sürətli, çox yaxşı, uyğun, çox yavaş

3. İstifadə olunan materialları (iş vərəqləri, PowerPoint və s.) necə qiymətləndirdiniz?

     çox yaxşı, yaxşı,  çox yaxşı deyil,  heç xoşuma gəlmədi

4. Bu kursu başqalarına tövsiyə edərdinizmi?

     Bəli, mütləq! Bəli! Yox! Mütləq yox!

5. Gözləntiləriniz doğrulduldumu?

     Bəli,  Xeyr, Heç

6. Hansı tədris metodlarına üstünlük verirsiniz:

    üz-üzə/onlayn?

7. Kurs materiallarının keyfiyyəti?

    çox yaxşı, yaxşı, çox yaxşı deyil, heç xoşuma gəlmədi

   Şərh və təkliflər:

 

Ədəbiyyat

1.S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016.

2. S.Zamanova, N.Məmmədova : Mülki müdafiə  və ”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2021 (yenilənmiş varıant)

3.H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il.

4.H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002.

5. Panaseya.az sayt. İnternet resursları

 Mülki müdafiə PDF

 

Kursun məzmununun müfəssəl təsviri

Həftə	saat	Мювзунун ады	Mövzuya aid bölmələr	Təlim nəticələri	Oxu materialı
		Fювгяладя щалларда щяйат фяалиййятинин тящлцкясизлийи - Мцлки мцдафия
1	2	М-1 Мцасир шяраитдя мцлки мцдафиянин məqsəd вя вязифяляри  Фювгяладя щаллар заманы ящалинин мцщафизясинин ясас цсуллары вя принсипляри MM dəstələri və xidmətləri	Mülki müdafiə sisteminin Azərbaycan Respublikasında yaranması. Fövqəladə hallar zamanı mülki müdafiənin məqsədləri və vəzifələri.  Mülki müdafiənin prinsipləri. Фювгяладя щаллар заманы ящалинин мцщафизясинин ясас цсуллары. Azərbaycan Respublikası ərazisinin mülki müdafiə üzrə zonalara, mülki müdafiə üzrə şəhərlərin qruplara bölünməsi və ən mühüm təsərrüfat obyektlərinə mülki müdafiə üzrə dərəcələrin verilməsi MM dəstələri və xidmətləri.	Fövqəladə hallar zamanı mülki müdafiənin məqsədlərini, vəzifələrini, prinsiplərini və ящалинин мцщафизясинин ясас цсулларыnı araşdırır və təhlil edir.  MM üzrə dərəcələrin verilməsi qaydalarını şərh edir.    MM dəstələrini qruplaşdırmağı bacarır,    MM xidmətlərinin vəzifələrini təhlil edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016.  H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF.  Panaseya.az sayt
		М-2   Fövqəladə halların (hadisələrin) təsnifatı və onların xarakteristikası (16 saat)
2	2	М-2.1  Fövqəladə halların тяснифатı. Tехноэен характерли ФЩ.	FH anlayışı. FH  zədələyici  amilləri. Fövqəladə halların müxtəlif kateqoriyalara görə təsnifatı Texnogen mənşəli fövqəladə hallar:  yaranma səbəbləri,  insan orqanizminə və ətraf mühitə təsiri. Texnogen mənşəli fövqəladə hallar  zamanı əhalının davranışı. Azərbaycan Respublikası ərazisində baş verə biləcək texnogen xarakterli FH.	FH  zədələyici  amillərini və təhlükəli amilləri fərqləndirir. Fювгяладя щаллар йарандыгда илкин давраныш гайдаларыны, щансы гцввялярин бу ишя ъялб олуна биляъяйини, илкин олараг щансы тядбирлярин эюрцлмяси ардыъыллыглığını  müzakirə edir. Azərbaycan Respublikası ərazisində baş verə biləcək texnogen xarakterli FH növlərini müqayisə edir və baş verən zaman davranış qaydalarını təsvir edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016.  H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019   PDF.  Panaseya.az sayt
3	2	М-2.2 Tябии фялакятляр.	Təbii mənşəli fövqəladə hadisələrin təsnifatı. Təbii fəlakətlərin insan orqanizminə və ətraf mühitə təsiri.  Təbii mənşəli fövqəladə hallar  zamanı əhalının davranışı. Azərbaycan Respublikası ərazisi üçün səciyyəvi olan təbii mənşəli FH	Təbii fəlakətlərin insan orqanizminə və ətraf mühitə təsirinin fəsadlarını araşdırır.  Təbii mənşəli fövqəladə hallar  zamanı əhalının davranışı qaydalarını şərh edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF. Panaseya.az sayt
4	2	М-2.3 Еколожи характерли фювгяладя щаллар.	Ekoloji xarakterli fövqəladə hallar: təsnifatı. Atmosferin (mühitin) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi  ilə əlaqədar FH       Yerin (torpağın, yer təkinin və səthinin)  vəziyyətinin  dəyişməsi  iə əlaqədar FH      Hidrosferin (su mühitinin) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar  FH       Biosferin vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH	Ekoloji xarakterli fövqəladə halları təsnif edir, baş vermə səbəblərini  təhlil edir, hadisələrin nəticələrini araşdırır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016.  H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF. Panaseya.az sayt
5	2	М-2.4 Сосиал-сийаси характерли фювгяладя щаллар.	Sosial siyasi xarakterli fövqəladə hallar: təsnifatı.  Sosial xarakterli FH: təsnifatı. Siyası  xarakterli FH: təsnifatı	Sosial siyasi xarakterli fövqəladə halların təsnif edir, baş vermə səbəblərini  təhlil edir, hadisələrin nəticələrini araşdırır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. PDF. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 Panaseya.az sayt
6	2	М-2.5 Мцщарибя дюврцндя баш верян фювгяладя щаллар: Нцвя силащы	Nüvə silahı və Nüvə silahının zədələyici amilləri: -Zərbə dalğası: əmələ gəlməsi: insanlara, qurğulara və texnikaya təsiri. -İşıq şüalanması: infraqırmızı, ultrabənövşəyi və görünən işıq şüalarının insan orqanizminə təsiri. -Nüfuzedici (ionlaşdırıcı) radiasiya (alfa, beta, qamma və neytron şüalanması). Şüa xəstəliyi, dərəcələri, inkişaf dövrləri, ilk yardım, profilaktikası. -Radioaktiv zədələnmə. Radioaktiv zədələnnmə zonaları,  radioaktiv zəhərlənmənin ətraf mühitə  təsiri. -Elektromaqnit impulsu. Nüvə zədələnmə ocağında əhalinin davranışı	Nüvə silahı və zədələyici amillərini, insanlara təsirinin nəticələrini təhlil edir və ilk yardım tədbirlərini şərh edir. Nüvə zədələnmə ocağında əhalinin davranış qaydalarını təhlil edir. Şüa xəstəliyinin dərəcələrini, inkişaf dövrlərini, ilk yardım tədbirlərini, profilaktikasını açıqlayır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF. Panaseya.az sayt
7	2	М-2.6 Кимйяви силащ	Kimyəvi silah.  Kimyəvi silah məqsədilə işlədilən zəhərləyici maddələrin təsnifatı (sinir-iflicedici, boğucu, dəri-zədələyici, ümum zəhərləyici, qıcıqlandırıcı və psixokimyəvi),  insan orqanizminə təsiri, ilk yardım.  Güclü təsirli zəhərləyici maddələr (GTZM), güclü təsirli zəhərləyici maddələrin (ammonyak, dəm qazı, xlor, sulfat turşusu), insan orqanizminə təsiri,  ilk yardım. Kimyəvi silahla zədələnmə ocağında əhalinin davranışı	Kimyəvi silah məqsədilə işlədilən zəhərləyici maddələrin təsnif edir, insan orqanizminə təsirini təhlil edir, ilk yardım etməyi nümayiş edir. GTZM-in insan orqanizminə təsirini təhlil edir,  ilk yardım etməyi nümayiş edir. Kimyəvi silahla zədələnmə ocağında əhalinin davranışı qaydalarını şərh edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF. Panaseya.az sayt
8	2	M-2.7 Bактериоложи силащ	Bakterioloji silah. Bakterioloji silah məqsədilə işlədilən xəstəliktörədici  mikroorqanizmlər   (bakteriyalar, viruslar, göbələklər), toksinlər. Bakterioloji zədələnmə ocağında aparılan mühafizə tədbirləri: karantin və observasiya. Bakterioloji silahla zədələnmə ocağında əhalinin davranışı	Bakterioloji silah məqsədilə işlədilən xəstəliktörədici  mikroorqanizmləri, toksinlərin təsirini müzakirə edir. Aparılan mühafizə tədbirlərini karantin və observasiya rejimlərini fərqləndirir və təhlil edir. Zədələnmə ocağında əhalinin davranışı qaydalarını şərh edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF. Panaseya.az sayt
9	2	M-2.8 Мцасир ади гырьын васитяляри	Müasir qırğın vasitələri: təsnifatı (yandırıcı, dağıdıcı, geofiziki, optik, akustik, psixoloji) insanlara zədələyici təsiri. Ən müasir silahlar. Müasir qırğın vasıtələrindən istifadə zamanı əhalinin davranışı	Müasir qırğın vasitələrinin təsnif edir, zədələyici təsirlərini araşdırır. Ən müasir silahların təsirini müqayisə edir. Müasir qırğın vasıtələrindən istifadə zamanı əhalinin davranışı qaydalarını təhlil edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF. Panaseya.az sayt
		М-3	Фювгяладя щаллар заманы ящалинин мцщафизясиnin  təşkili (12 saat)
10	2	М-3.1 Fövqəladə halların qarşısının alınması. Ətraf mühitin vəziyyətinə müntəzəm müşahidə  və nəzarətin təşkili. Mülki Müdafiə sistemində rabitə və xəbərdarlığın təşkili. Хəbərdarlıq siqnalları	Fövqəladə hallar zamanı şəraitin qiymətləndirilməsi, proqnoz və kəşfiyyat üsulu. Radiasiya, kimyəvi və bakterioloji şəraitin qiymətləndirilməsi Мцлки Мцдафия системиндя рабитянин вя хябярдарлыьын тяшкили. Mülki müdafiə siqnalları və əhalinin davranış qaydaları. Müasir dövrdə xəbərdarlıq siqnallarının verilmə mənbələri	Fövqəladə hallar zamanı şəraitin qiymətləndirilməsini, proqnoz və kəşfiyyat üsullarını yerinə yetirməyi bacarır. Мцлки Мцдафия системиндя рабитянин вя хябярдарлыьын тяшкилиni bacarır. Mülki müdafiə siqnalları verilən zamanı  əhalinin davranış qaydalarını təhlil edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF. Panaseya.az sayt
11	2	М-3.2 Əhalinin daldalanmasının təşkili	Kollektiv mühafızə qurğularının təsnifatı: sığınacaq, radiasiya əleyhinə daldalanacaq (RƏD) və sadə daldalanacaq Kollektiv mühafizə qurğuları və onlardan istifadə qaydaları Mühafizə qurğularında əhalinin davranışı	Kollektiv mühafızə qurğularının təsnifatını sığınacaq, radiasiya əleyhinə daldalanacaq (RƏD) və sadə daldalanacaqları ayırd etməyi bacarır. Kollektiv mühafizə qurğuları və onlardan istifadə qaydalarını  müzakirə edir. Mühafizə qurğularında əhalinin davranışını təhlil edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF. Panaseya.az sayt
12	2	М-3.3 Əhalinin köçürülmə və yerləşdirilməsi	Köçürmə tədbirlərinin planlaşdırılması. Köçürülmənin növləri. Əhalinin köçürülmə zamanı davranışı. Təhlükəsiz zona: ona verilən tələblər	Köçürmə tədbirlərinin planlaşdırılmasını bacarır. Köçürülmənin növlərini ayırd edir. Təhlükəsiz zonaya  verilən tələbləri təhlil etməyi bacarır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. PDF. Panaseya.az sayt
13	2	М-3.4 Fərdi mühafizə vasitələri və onlardan istifadə qaydaları	Fərdi mühafizə vasitələrinin təyinatı və təsnifatı.  Tənəffüs üzvlərini mühafizə edən vasitələr: izoləedici və süzücü əleyhqazlar, uşaq mühafizə kamerası, respiratorlar, toz əleyhinə parça maskalar və əlaltı vasitələr. Dərinin mühafizə vasitələri: izoləedici, süzücü. Tibbi mühafizə vasitələri: fərdi  aptekçə, Fərdi kimya əleyhinə paket, fərdi sarğı paketi və onlardan istifadə qaydası	Fərdi mühafizə vasitələrinin təsnif etməyi bacarır. İzoləedici və süzücü əleyhqazlardan istifadə etməyi bacarır. Fərdi tibbi aptekçə, fərdi kimya əleyhinə paket, fərdi sarğı paketi ilə tanış olur və onlardan istifadə etməyi bacarır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF. Panaseya.az sayt
14	2	М-4 Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirləri Qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin təşkili və aparılması	Nüvə  zədə ocağında aparılan xilasetmə işləri. Radiasiya təhlükəli obyektlərdə zərərsizləşdirilmənin növləri: dezaktivasiya, tam və qismən sanitariya təmizlənməsi. Kimyəvi zədələnmə ocağında təxirəsalınmaz  tədbirlər və  xilasetmə işləri. Bakterioloji zədələnmə ocağında aparılan xilasetmə və digər təxirəsalınmaz  tədbirlərin təşkili—dezinfeksiya, dezinseksiya, deratizasiya	Zədə ocağında aparılan xilasetmə işlərinin növlərini araşdırır, xilasetmə və digər təxirəsalınmaz  tədbirlərin təşkil etməyi bacarır.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019  PDF. Panaseya.az sayt
15	2	М-5 Fövqəladə hallara qarşı  əhalinin mənəvi-psixoloji hazırlığı	Fövqəladə halların insanların psixi halına və iş qabiliyyətinə təsiri. Psixoloji  hazırlığın  əsas  məqsədləri.  MM  sistemində  mənəvi –psixoloji  hazırlığın  forma  və  metodları.	Fövqəladə halların insanların psixi halına və iş qabiliyyətinə təsirini təhlil etməyi bacarır. Psixoloji  hazırlığın  əsas  məqsədlərini şərh edir və yerinə yetirməyi bacarır.  MM  sistemində  mənəvi –psixoloji  hazırlığın  forma  və  metodlarını təhlil edir.	S.Zamanova, N.Məmmədova :”Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” (Mülki müdafiə) 2016. H.O.Ocaqov “Mülki müdafiə” 2000 il. H.O.Ocaqov “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” 2002. R.N.Soltanov, N.İ..Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi və tibbi biliklərin əsasları. 2019 PDF.  Panaseya.az sayt
Cəmi	30

 

Davamiyyətə verilən tələblər və davranış qaydaları

Tələbə dərslərdə müntəzəm iştirak etməlidir. Auditoriyada müəllim və tələbələr arasında səmimi, demokratik dəyərlərə və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan münasibət qurulmalıdır. Müəllim tədris prosesində tələbələrə mövzunu  ətraflı başa salmalı, onları maraqlandıran suallara cavab verməli, tələbələrə hörmətlə yanaşmalı, onlarla kobud davranmamalı, bütün tələbələrə eyni dərəcədə obyektiv və təmənnasız  münasibər göstərməlidir.

Tələbələr Universitet daxili nizam-intizam qaydalarına  əməl etməlidirlər:

 - Tələbələr məşğələlərə vaxtında  və  mütləq gəlməlidirlər (üzürsüz səbəbdən məşğələlərin buraxılması hallarında ballar çıxılır. Əgər buraxılmış məşğələlərin miqdarı əvvəlcədən müəyyən edilmiş limiti keçərsə tələbə avtomatik olaraq imtahana buraxılmır);

- Tələbələr  tədris proqramına uyğun olaraq  məşğələlərə hazırlıqlı gəlməlidirlər və məşğələlər zamanı fəallıq nümayiş etdirməlidirlər; məşğələlərə təyin olunmuş vaxt ərzində  cavab verməlidirlər;

- məşğələlər zamanı tələbələr intizamlı olmalıdırlar;

- mövzuya uyğun ədədbiyyart  və  əlavə mənbələrdən istifadə etməyi  bacarmarlıdırlar.

Аудиторийадан кянар тапшырыглар: Тялябя елми ъямиййятляриндя иштирак етмяк, дярслярдян кянар вахтларда ММ вя ТБЯ кафедрасынын тяшкил етдийи тибби тядбирлядя хцсусиля, эянъляр арасында эениш йайылмыш хястяликляр барясиндя сющбятлярдя иштирак етмяк тядрися йардымчы васитялярдян сайылыр.

 

    Müəllif hüquqları

      Tədris formasını və istifadə olunan dərs materiallarının elektron olduğunu nəzərə alaraq, tədris materiallrının müəllif hüquqlarının qorunmasına nəzarət etmək tövsiyyə olunur. İstifadə olunan bəzi materialların müəllimin əqli məhsulu olduğunu da nəzər alaraq, onların müəllifin icazəsi olmadan paylaşılmasının da qarşısı alınmalıdır.