Rumın şairə və tərcüməçi Emilia İvancunun şeiri Fialə Abdullayevanın tərcüməsində
2022-ci il 19 sentyabr – 1 oktyabr tarixlərində ADU-nun Tərcümə fakültəsinin bir qrup müəllimi Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin qrantı ilə universitetin həyata keçirdiyi Tərcüməçi hazırlığı üzrə Beynəlxalq Akademik Mobillik “THBAM” adlı qrant layihəsi çərçivəsində Belçika Krallığının paytaxtı Brüssel şəhərində ezamiyyətdə olub.
Ezamiyyətin təşkilində Belçika-Rumın Mədəniyyət Mərkəzinin (ARTHİS) mühüm rolu olub. Həmin layihə çərçivəsində Mərkəzin dəvəti ilə “Prizmatik tərcümə” adlı virtual seminarda təlimçi rumın şairə və tərcüməçi Emilia İvancunun afrikalı keçmiş tələbəsinin həyatına həsr etdiyi “Lal səyahət” adlı şeirin tərcüməsi də geniş maraq doğurub.
Həmin şeiri orijinalda (rumın), ingilis dilində və ADU-nun dosenti Fialə Abdullayevanın Azərbaycan dilinə tərcüməsində təqdim edirik.
Lal səyahət
İyirmi bahar keçdi o gündən.
O gün ki, çıxıb, çıxıb getdim
evimdən, eşiyimdən, elimdən.
Varıb getdim: qəlbimdə gizli kədər,
Nəzərimdə qan boyalı o göylər.
Getdim əlimdə atama məxsus xəncər –
Qoparmışdım dilimi
lal edərək öz əlimlə özümü.
Özümə həmdəm edib bu biçarə dözümü,
And içmişdim: “Heç vaxt, heç zaman
Deməyəcəm: “İstidən od tutub alovlanan
Can quraqlıq, can qumluq!”
And içmişdim: ağlamayım,
Sızlamayım, axıtmayım göz yaşı.
Dilsiz olan kəs deməz: “Yetər,
Bəsdir bu iztirab, bu əzab”.
Üsyan etməz acı taleyə qarşı.
Düz iyirmi yaz, payız, həm də qış,
Dolaşdım dünyanı lal qarış-qarış.
Qopmuş dilim döş cibimdə
Düz ürəyimin üzərində, üstündə
Lal, həm səssiz, həm səmirsiz.
Dolaşdım tənha, yalqız
Qaçaq tək qaçdım gündən, gündüzdən.
Həm meşədən, həm dərədən, həm düzdən.
İyirmi bahar ötdü o gündən,
Yenə gəldi xəyalıma, ağlıma
Afrikada qan rəngli müdhiş səma.
O gün ki, köçmüş artıq bu dünyadan
O doğma, gözəl adam - əziz anam
Çox uzaqda dənizlərdən,
Görmədiyi sulardan.
Bu xəbəri eşitcək, nə ağı deyə bildim,
Nə vay-şüvən qopardım,
Çünki ürəyim - parça-parça,
Özüm - həm zavallı, həm laldım.
Çıxarıb üzülmüş yazıq dili,
Döş cibimdən kədərlə,
Baxdım fındıq kiçikliyində
Balaca, qurumuş qara dilə.
Nalə çəkdim, ağladım, göz yaşım gilə-gilə.
Anamın üfüq tək qırmızı baş örtüyü
Gəldi gözüm önünə.
Hönkür-hönkür ağladım,
Nəğməyə döndü ahım.
Anam öləndən ilk kəs
Onunla kəlmə kəsdim.
Cavab da nəğmə oldu
Həsrətli, həzin-həzin.
* * *
POEM BY EMILIA IVANCU
Călătorie mută
Douăzeci de primăveri au trecut de când am plecat de acasă,
am plecat cu inima ascunsă
și ochii privind spre cerul înroșit.
Am plecat după ce limba mi-am tăiat-o cu pumnalul tatălui meu –
am jurat că din mine vorbe de nisip încins și arșiță nu vor mai ieși,
am jurat că lacrimi nu vor mai curge,
pentru că, dacă limbă nu am,
nu voi mai suferi.
Și douăzeci de veri, de toamne și ierni am călătorit prin lume mută,
cu limba tăiată și ascunsă la piept lângă inimă,
ca un hoț care se ascunde de razele soarelui
și nu poate privi pe nimeni în ochi,
nici măcar copacii.
După douăzeci de primăveri,
am visat din nou tărâmul roșiatic al Africii,
mama murise departe de marea pe care n-a cunoscut-o vreodată,
vestea mi-a venit fără ca eu să pot plânge sau jeli,
nu aveam limbă,
eram mută și sufletul meu ciopârțit.
Am luat, atunci, din buzunar, resturile limbii mele retezate,
mai rămăsese doar o alună din ea,
și am început să plâng, să plâng,
visând la turbanul mamei de culoarea cerului înroșit
până când plânsul a devenit cântec,
iar eu am putut, pentru prima dată după 20 de primăveri,
să-i vorbesc mamei, dincolo de mormânt,
iar răspunsul a fost tot un cântec.
* * *
Mute Journey
Twenty springs had passed since I left home,
I left with hidden heart
and eyes set on the reddened sky.
I left after I slit my tongue with my father’s dagger –
I swore that never would words of hot sand and drought come out of my mouth/me
I swore that I would shed no more tears
because, were I not to have a tongue,
I would never suffer again.
And for twenty springs, autumns, and winters
I travelled the world silent,
my tongue cut and hidden in my chest pocket near heart,
like an outlaw who hides from the shining of the sun
and cannot look anyone in the eye,
not even the trees.
After twenty springs,
I dreamt again of the reddened African skies,
my mother had died far from the sea she had never known –
the news had reached me
and I could not weep, nor keen
I had no tongue,
I was mute and my soul was torn.
Then I took the remains of my cut tongue
out of my chest pocket –
there was so little left as the size of a hazelnut,
and I started to weep, to wail,
dreaming of my mother’s turban red as the skies
until my weeping turned into song,
and I, for the first time after twenty springs,
was able to speak to my mother, beyond grave,
and the answer was also a song.