İmtahan biletlərinin yoxlanılması haqqında

          İmtahanların tələbələrin semestr ərzində tədris olunan  fənn materiallarını dərk etməsini yoxlamaq üçün bir vasitə olduğunu düşünsək, imtahan prosesinin keçirilməsinin daha çox məqsədə xidmət etmiş olduğunu görərik. İmtahanlar öyrənmə fəaliyyətinin bir formasıdır . İmtahan sualları tələbələrin biliklərini və ya dərsdə tədris olunan materialları tətbiq etmə qabiliyyətini qiymətləndirmək üçün tərtib edilir. İmtahan tədris müəssisələrində çox geniş yayılmış elə bir qiymətləndirmə  vasitəsidir ki, müəllim onun vasitəsilə tələbələrin düşünmə bacarıqlarını yoxlamalı  və fərqli tələbələrin  müxtəlif suallara fərqli girişlərdən vahid bir nəticə çıxarmaq qabiliyyətini qiymətləndirməlidir. Təşkil olunan imtahananlarda  tələbələrin qabiliyyət səviyyəsinə uyğun suallar tərtib olunmalıdır. Suallar müxtəlif növdə tərtib oluna bilər, lakin burada əsas məqsəd tələbənin məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürünün formalaşmasına təkan verməkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu 3 təfəkkür yalnız bilik və anlama səviyyəsi ilə ölçülmür.

          İmtahan biletləri 5 sualdan ibarət olmalı və sillabusda təqdim olunan materialları əhatə etməlidır. Biletlər tərtib olunan zaman nəzərə alınması vacib olan məqam ondan ibarətdir ki, təqdim olunan  hər 5 sual mürəkkəblik dərəcəsinə görə bir birindən fərqləndirilsin və beynəlxalq aləmdə geniş nüfuz qazanmış altı səviyyəli Blum sistematikasının meyarları gözlənilsin. Belə olan halda müəllim tələbənin biliyini fərqli prizmalardan qiymətləndirmiş olacaq. Əgər suallar sırf bilik və anlama üzərində qurularsa bu zaman müəllim tələbəni tam olaraq sahib olduğu bilik və qabiliyyətlərinə uyğun qiymətləndirməyə bilər. Suallar sadəcə bilik və anlama ilə kifayətlənib bəsit tərtib olunmamalı və tələbədən düşünməyi, fikrini izahlı şəkildə irəli sürməyi, analiz etməyi, təsdiqləməyi tələb etməlidir. ADU üzrə biletlərdə təqdim olunan sualların daha çox tərif, təsvir xarakterli olması, həmçinin yalnız faktların göstərilməsi istiqamətindən tərtib olunması nəticəsində tələbələrin suallar ətrafında daha çox və ətraflı düşünməyinə ehtiyac duyulmur, sadəcə onun yaddaşını ön plana çəkmiş olur. Bilet suallarında rastlaşdığımız ideya meyarlarının ilk 3lük (bilik, anlama, istifadə) olduğunu qeyd edə bilərik. İmtahan sualları elə tərtib edilməlidir ki, tələbə verilən sual ətrafında müəyyən qədər düşünməli və nəticəni sualın konkret quruluşundan deyil, düşüncəsinin məhsulu hesabına özü müəyyən etmiş olsun.

2020-2021-ci payız semestri və qış imtahan sessiyası zamanı tələbə məmnuniyyət sorğusunun nəticələrinə dair hesabat

2020-2021-ci akademik ilin birinci yarımilinin sonunda məsafədən tədrisin təşkili prosesi, qış imtahan sessiyasına hazırlıq və onlayn imtahanların təşkili və aparılmasına dair ADU-nun tələbələri arasında sorğu keçirildi və qış imtahan sessiyası zamanı onlayn imtahanların monitorinqi aparıldı. Sorğular mövcud vəziyyətin dəyərləndirilməsi, məsafədən tədrisin təşkili prosesinin obyektiv qiymətləndirilməsi, şəffaflığın təmin edilməsi və keyfiyyət təminatında çox önəmli bir alətdir. Hesabatda qeyd olunan bütün məqamlar sorğu nəticələrinə, onlayn imtahanların monitorinqi zamanı aparılan qeydlər və tələbələrdən gələn rəy və təkliflər əsasında aparılmışdır.

            Sorğuda iştirak edən 1939 tələbənin 607 nəfəri Təhsil 2, 452 nəfəri Filologiya və Jurnalistika, 395 nəfəri Təhsil 1, 180 nəfəri Tərcümə, 169 nəfəri Magistratura şöbəsi, 132 nəfəri isə BMR fakültəsinin tələbələridir.

Tələbələrin böyük əksəriyyəti (980 nəfər) Xarici dil müəllimliyi ixtisası üzrə təhsil alır, Tələbələrin ixtisaslar üzrə bölgüsü aşağıdakı cədvəldə qeyd olunub (Bax Cədvəl 1).    

Cədvəl 1

Statistikaya əsasən demək olar ki, iştirak edən tələbələrin yarısı I kurs tələbələridir və kurs sayı artdıqca iştirakçı sayı azalaraq ümumi iştirakçıların yalnız 277 nəfəri IV kurs olaraq qeyd olunmuşdur (Bax Cədvəl 2).

Cədvəl 2

Sorğu sualları arasında tələblərdən aşağıdakı fikirlərə münasibətlərini uyğun xananı seçməklə bildirməkləri xahiş olunur. Suallar daha ümumi xarakterli olduğundan konkret bir fənn/müəllim nəzərdə tutulmur. Tələbələr semestr boyu tədris olunan fənləri və müəllimləri düşünərək qiymətləndirir və qeyd olunna məqamları bütün fənlərdə müşahidə etdikləri halda Tamamilə razıyam, Əksər fəndə/müəllimdə müşahidə etdikləri zaman Razıyam cavabını seçir, bir-iki fəndə/müəllimdə müşahidə etdikləri zaman Qismən razıyam, heç bir fəndə/müəllimdə belə hala rast gəlmədikləri halda Razı deyiləm cavabını qeyd edirlər.

• 58% tələbə semestr boyu tədris olunan bütün fənlər üzrə, 31% isə əksər fənlər üzrə ilk dərsləri zamanı tədris proqramı /sillabus, fənnin əsas hədəfləri, təlim nəticələri və qiymətləndirmə meyarları haqqında tam məlumat verildiyini qeyd edir.
• 40 % tələbə bütün fənlər üzrə müəllimlərin, digər 40% i əksər fənlər üzrə müəllimlərin tədris fənnini izah etməklə yanaşı tədris prosesində fəal öyrənmə mühiti formalaşdırdığını qeyd edir.
• 22% tələbə bütün fənlər üzrə müəllimlərin, 24% əksər fənlər üzrə, 32% tələbə isə bir iki fənn üzrə müəllimlərin qrup dərslərində interaktivlik (cütlərlə, kiçik qruplarla iş, debatlar və s.) təmin olunduğunu, 22% isə interaktivliyin heç təmin olunmadığını qeyd edir.
• 32% tələbə bütün fənlər üzrə müəllimlərin, digər 32% əksər fənlər üzrə, 25% tələbə isə bir iki fənn üzrə müəllimlərin birləşmə dərslərində interaktivliyin təmin olunduğunu, 12% tələbə isə heç bir fənn müəlliminin dərslərində rast gəldiklərini qeyd edir.
• 35% tələbə bütün fənlər üzrə müəllimlərin, digər 37% əksər fənlər üzrə, 22% tələbə isə bir iki fənn üzrə texniki vasitələrdən istifadə imkanları qənaətbəxş hesab edir. 6% tələbə isə fənn müəllimlərinin texniki imkanlarının qənaətbəxş olması fikri ilə razı deyil.
•  Əksər tələbələr müəllimlərin müxtəlif akademik məsləhətlər verdiyini və tapşırıqları yoxlamaq üçün peşəkar təlim üsullardan istifadə etdiyini qeyd edir.
• 87% tələbə semestr boyu onlara tədris edən bütün müəllimlərin dərsi cədvəl üzrə vaxtında başladığını, bitirdiyini və tədris vaxtını səmərəli təşkil etdiyini qeyd edir.
• 52% tələbə qiymətləndirmə üsulları və meyarları semestr boyu onlara tədris edən bütün müəllimlər tərəfindən, 31% tələbə isə əksər müəllimlərin aydın şəkildə təqdim etdiklərini qiymətləndirir.
• 82% tələbə fənlər üzrə müəllimlərin tapşırıqları vaxtında qiymətləndirdiyini və qiymətləndirmə nəticələrinin obyektiv və qərəzsiz olduğunu qeyd edir.
• 88% tələbə bütün fənlər üzrə müəllimlərin fərdi işlər haqqında tələbələri semestrin əvvəlində məlumatlandırdığını qeyd edir. 76% tələbə fərdi işlər və kollokvium nəticələrinin müzakirə olunduğunu təsdiq edir.
• 41% tələbə semestr boyu tədris olunan bütün fənlərdən, 31% əksər fənlər üzrə gələcək peşələri üçün lazım olan yeni biliklər və praktik bacarıqlar əldə etdiklərini qeyd edir. 23% tələbə bunu bir iki fəndə müşahidə etdiklərini qeyd edir. Böyük ehtimal bu cavabı seçən tələbələr birinci kurs tələbələridir ki, onlar da daha çox ümumi fənn blokuna daxil ola fənlərlə bağlı fikir bildirirlər.
• 38% tələbə bütün fənlər üzrə tədris olunan fənlərin, 32% isə əksər fənlərin özünü ifadə etmə, yaradıcılıq və tənqidi düşünməyə təşviq etdiyini qeyd edir.

Onlayn imtahanlarla bağlı suallara tələbələrin cavabları aşağıdakı şəkildə qeyd olunmuşdur. Ümumilikdə isə tələbələr imtahan prosesini 5 bal üzərindən 4 bal qiymətləndirir və demək olar ki böyük əksəriyyət tələbələr imtahanın gedişatı ilə bağlı məlumat /təlimatı qənaətbəxş hesab edir, onlayn imtahanlar zamanı istifadə olunan MS Teams platforması əlverişli və uyğun olması ilə tamamilə razı olduqlarını (90%) ancaq bununla belə 83% tələbə onlayn imtahan zamanı texniki problemlərin olmasının da prosesi çətinləşdirdiyini vurğulayır. Tələbələrin yarısı ənənəvi imtahanlarla müqayisədə onlayn imtahanlara hazırlıq prosesinə az vaxt sərf olunduğunu qeyd edir.

1. 47% tələbə onlayn imtahanı ənənəvi imtahandan üstün tutur.
2. 40% tələbə komputer /mobil cihaz vasitəsilə imtahan verməyi kağız üzərində imtahan verməkdən çətin və stresli hesab edir.
3. Böyük əksəriyyət (85%) ADU-da onlayn imatahanların təşkilini qənaətbəxş hesab edir və onlayn imtahanlarda biliyin qiymətləndirilməsi prosesinin obyektiv olduğunu və şəffaflığın qorunduğunu deyir.
4. Sorğuda iştirak edənlərin yarıdan çoxu (55%) şifahi onlayn imtahanları yazılı onlayn imtahandan daha səmərəli, praktik və yazılı onlayn imtahana nisbətən daha obyektiv qiymətləndirmə üsulu kimi qiymətləndirir.
5. Yazılı onlayn imtahan şifahi onlayn imtahana nisbətən daha obyektiv qiymətləndirmə üsuludur.(51%)
6. Tələbələrin 67%-i belə hesab edir ki, onlayn imtahanlar bəzi tələbələr (məsələn, onlayn tədris prosesinə laqeyd münasibət göstərən) üçün daha əlverişli sayıla bilər, ancaq onlar onlayn imtahanların bilik və bacarıqları müxtəlif şəkildə nümayiş etdirməyə imkan verdiyini də qeyd edir.
7. Tələbələr onlayn imtahanları üstün tutsalar da, yenə 45% tələbə onlayn imtahanlarda köçürmə, sui-istifadə halları kağız üzərində imtahandan daha çox olduğu fikri ilə də razıdırlar.
8. Mövcud vəziyyət davam etdiyi halda distant tədris konteksində onlayn imtahanların ənənəvi imtahanlarla əvəz olunmasını fikrini də dəstəkləyən 43% tələbə bunu uyğun hesab edir.

92% tələbə aldığı qiymətdən razıdır. Tələbələr imtahan suallarını 5 bal üzərindən orta çətinlikli 3.4 bal qiymətləndirirlər. İmtahan suallarının fənn sillabusuna uyğunluğunu 4.3 bal ilə, yazılı imtahanlara ayrılan vaxtı 4, şifahi imtahanlara ayrılan vaxtı isə 3.7 olaraq qiymətləndirirlər.

53% tələbə (1039 nəfər) şifahi imtahanlar zamanı imtahan suallarının daha çox bilik və anlama yoxlayan suallardan ibarət olduğunu, 762 nəfər isə təkcə bilik və bacarıq deyil, eyni zamanda analiz, təhlil, tətbiqetmə, qiymətləndirmə tələb edən sual/tapşırıq növlərinin olduğunu da qeyd edir.  34% tələbə onlayn imtahanlarda tələbə biliyini tam yoxlamaq üçün fərqli sual növlərinin əlavə olunmasını (Bilik, anlama, eyni zamanda analiz, təhlil, tətbiqetmə, qiymətləndirmə tələb edən sual/tapşırıq növləri, məsələn, xatırlamağa sövq edən, mühakimə yürütməyə, dəyərləndirməyə, yaradıcı düşünməyə yönləndirən sual və tapşırıqlar) vacib hesab etdiyi halda 38% tələbə bunun suallara cavabı çətinləşdirəcəyindən narahatdır. 20 % tələbə isə buna hazır olmadıqlarını qeyd edir.    

Rəy, irad və təkliflər

• Universitet kollektivinə tələbəyönümlü qərarları üçün təşəkkürümü bildirirəm. Hər şey çox əladır. Yaxşı ki ADU-u seçdim. Çox sağolun çətin dövrdə müəllimlərimiz və universitet rəhbərləri bizə anlayış göstərirlər❤ Fikirlərimizi nəzərə aldığınız və bu müddətdə bizim üçün çalışdığınız üçün çox sağolun.
• Müəllimlərin tələbələrlə münasibəti sayəsində tələbədə özünə inam yaranır. Lakin bəzi müəllimlər dərs prosesində ancaq vəsaitdən istifadə edir, dərs soruşur, keçir və dərsi bitirir. Dərsin maraqlı keçməsi üçün müzakirələrə şərait yaradılmır.
• Sərbəst işlərin yoxlanmasına daha çox diqqət ayırılmalıdır.
• Tələbələrin davamiyyət və qiymət  göstəriciləri hər dərs Excel jurnal paylaşılmaqla aparılsın, tələbələr aldıqları qiymət barəsində məlumatlandırılsın. Deyilən və yazılan qiymət arasında uyğunsuzluq baş verdikdə problemlər yaranır.
• Şifahi imtahanlar birləşmə deyil qrup şəklində təşkil olunsun ki, tələblər artıq gözləmədə qalmasın və imtahana ayrılan 2-3 saat ərzində cavablarını vermiş olsun.
• Müəllimlərin işlərinə daha məsuliyyətli yanaşmasını, hazırda istifadə olunan proqram [MS Teams] haqqında yetərli məlumatlı olmasını və tələbələrlə prinsip aparılmasın, bu yöndə müvafiq addımlar atılsın.
• Müəllimlər giriş balina çox önəm verir. Imtahana yaxşı hazırlaşan tələbə olsa da giriş balı yüksək olanlara daha çox bal verilir.
• İmtahan suallarını cavablandırarkən bütün tələbələrə eyni vaxtın verilməsi daha uyğundur. Bəzi tələbələrə az, bəzilərinə çox vaxt ayırmaq ədalətli deyil. Elə müəllimlər var ki , biletdeki sualları oxuyan kimi tələbədən danışmağı tələb edir. Ənənəvi qaydada 3 saat vaxt verilirdi , axı tələbə indi necə dərhal 5 sualı tam xatırlasın ? Məsələn, əgər müəllim uşaqlardan 5-5 soruşursa, sıralamada altıncı və ya on birinci olan uşağa yada salmağa heç vaxt olmur. Amma məsələn, beşinci ya da onuncu tələbənin çox vaxtı olur.
• Onlayn sistemdə dərs nə qədər rahat olsa da bu ənənəvi üsuldan daha yaxşıdır demək deyil çünki üniversitet həm bilik üçün həmdə sosiallaşma üçün önəmlidir onlayn sistemdə isə sosiallaşma kimi bir seçimimiz olmur böyük ehtimalla tələbələrin böyük hissəsi belə düşünür.
• Dərs saatının az olması müəllimlə bir mövzunu müzakirə etməkdə çətinlik yaradır. Dərs saatının vaxtının uzadılması yaxşı olardı.
• 17 və 34 bal ümumiyyətlə ləğv olunsun.
• Şifahi onlayn imtahanlarda tələbələrə ayrılan vaxtın artırılmasının tərəfdarıyam. Sualların daha çox praktiki yöndə olmağı sadəcə nəqletmədən çox daha yaxşı olardı, nəzərə alsaq ki, ikinci variantda köçürmə və əzbərçilik halları qarşısıalınmazdır.
• Tələbələrin interaktivliyini, bacarıqlarını artırmaq da ön plana alınsın. Dərsi danışıb qiymət aldım demək bizə heç nə vermir. Kitabda yazılanların eynilə bizdən soruşulması kitabdan bir başa köçürməyə bərabərdir. Kitabdakıları müəllimlər onsuzda bilir. Əsas bizim mülahizə etməyimiz, fikir bildirməyimiz önəmli olmalıdır.
• İmtahanda  suallar veriləndə, sualların içindən bir başqa sual da verilir, axı bu nəyə lazımdır?! Bizə düşən sualları cavablandırmağa hazırıq, lakin bizə sual içindən artıq sual verilməsin.
• Birləşmə dərslərinin də qrup şəklində aparılması yaxşı nəticə verər.
• Hər bir imtahandan minimum bir maksimum iki gün əvvəl ən azı kafi ballar toplamaq üçün hər bir fənn müəllimi tərəfindən məsləhət saatları təşkil ediləməlidir.
• Universitetimizin qəbul etdiyi güzəştlər yalnız dərsə laqeyd yanaşan, dərslərə çox az qoşulan tələbələrin xeyrinədir. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, universitetdə həqiqətən oxuyan və dərslərə vaxtında qoşulan, məsuliyyətli və çalışqan tələbələr daha çoxdur. Və güzəşt verilərkən də dərsə laqeyd yanaşan tələbələrdən çox çalışqan tələbələr nəzərə alınmalıdır. Çünki əziyyət çəkən tələbə məsuliyyətsiz tələbədən daha çox güzəştə və anlayışa layiqdir.

           Faylı Yüklə